Ogólne wskazówki:
Na początku powinniśmy zastanowić się, co chcemy „przyrządzić”, dla kogo, jakich potrzebujemy „składników” oraz jak podamy nasz „produkt”. Oznacza to, że stoi przed nami szereg decyzji, które powinniśmy podjąć zanim przestąpimy do pisania bajki terapeutycznej. Po pierwsze musimy zdecydować się, czemu nasza bajka ma służyć, jaki jest główny cel, który ma spełniać. Powinniśmy dobrze określić i nazwać problem, z jakim boryka się dziecko, dla którego bajka ta ma być przeznaczona. Kiedy już odpowiemy na te pytania stanie się dla nas jasne, który rodzaj bajki terapeutycznej powinniśmy wybrać aby osiągnąć jak najlepszy skutek. Do wyboru mamy trzy rodzaje bajek terapeutycznych, z których każda spełnia nieco inną funkcję.
Rodzaje bajek terapeutycznych:
Bajka relaksacyjna ma za zadanie wyciszyć, uspokoić i odprężyć dziecko. W tym celu posługuję się metodą fantazji sterowanych (wizualizacji). Fabuła rozgrywa się w dobrze dziecku znanym otoczeniu tak, aby zapewnić mu jak największe poczucie bezpieczeństwa. Bajka ta charakteryzuje się małą dynamiką, krótką formą i odwoływaniem się do zmysłów takich jak wzrok, słuch i dotyk. Występują w niej specyficzne zdarzenia, które mają pomóc dziecku osiągnąć stan relaksu. Może to być latanie, kąpiel w jeziorze, odprężający sen itp. Wydarzenia te mają „silne działanie oczyszczające, uwalniające od napięcia i innych negatywnych emocji”. W bajce wykorzystuje się elementy treningu relaksacyjnego: napinanie i rozluźnianie mięśni, głębokie oddychanie itp. Ważny również jest sam sposób jej opowiadania. Opowiadający sam powinien być rozluźniony i zrelaksowany. Jego oddech powinien być spokojny i miarowy. Mówić powinien w cichy i powolny sposób. Dzięki temu już samą swoją postawą modeluje stan odprężenia. Warto też w trakcie opowiadania wspomóc się muzyką relaksacyjną dla wzmocnienia efektu.
Bajka psychoedukacyjna ma wprowadzić zmiany w zachowaniu dziecka. Główny bohater powinien borykać się z podobnym problemem, co dziecko, do którego jest adresowana ta bajka. W pośredni sposób, czerpiąc z doświadczeń bohatera dziecko przyswaja nowe sposoby zachowań. Obok próby zmiany zachowań bardzo istotne jest nauczenie dziecka rozpoznawania, nazywania i rozumienia przeżywanych uczuć. W tym celu duży nacisk w bajce edukacyjnej kładzie się na emocje. Bardzo ważna jest wprowadzana w bajce wiedza potrzebna do znalezienia wyjścia z trudnych sytuacji. Głównym narzędziem tego rodzaju bajek jest metafora oraz symbole, które w dyskretny sposób, nie wprost uczą nowych zachowań, pomagają określić emocje i dostarczają potrzebną wiedzę. W ten sposób dziecko nie ma poczucia, że zostało mu to narzucone.
Bajka psychoterapeutyczna jest dłuższa od dwóch wcześniej przedstawionych. Fabuła jest bogatsza, co ułatwia wystąpienie w niej mechanizmów psychologicznych takich jak identyfikacja z głównym bohaterem, naśladownictwo głównego bohatera czy zmiana dotychczasowych wzorców zachowań. Ze wszystkich bajek terapeutycznych ta najbardziej swoją formą przypomina baśń. Co prawda nie zawiera fantastycznego myślenia i magicznych postaci, a kreowana w bajce rzeczywistość nie jest tak fikcyjna jak w baśni. Można powiedzieć, że bajkowa rzeczywistość jest światem realnych/autentycznych problemów dziecka ubranym w baśniowy język metafor i symboli. Ten rodzaj bajki terapeutycznej ma trzy zasadnicze cele. Pierwszym z nich jest wywołanie kompensacji, czyli nieświadomego procesu psychologicznego, który ma wyrównać rzeczywiste braki w realizacji potrzeb dziecka – zastępczo je zaspokoić. Drugim celem jest stworzenie w bajkowej rzeczywistości atmosfery akceptacji i wsparcia, co ma dać dziecku większe poczucie bezpieczeństwa. Trzecim zadaniem jest dostarczenie wiedzy, która ma pomóc dziecku w poradzeniu sobie z trudną sytuacją. Wszystkie te działania mają doprowadzić do redukcji lęku, „dziecko ma poprzez fabułę odnaleźć swe lęki i uzyskać pomoc”. W ten nieinwazyjny sposób można ułatwić dziecku otworzenie się i zwiększenie jego samoświadomości. Identyfikując się z głównym bohaterem dziecko uczy się nowych postaw, reakcji i sposobów myślenia. Poznaję inną perspektywę niż tylko własną. Oprócz tego uświadamia sobie, że w swoich problemach nie jest osamotnione i że można znaleźć rozwiązanie sytuacji problemowej. Dziecko razem z bohaterem dzieli jego sukcesy, co może pomóc we wzmocnieniu jego poczucia własnej wartości. Warto tu zauważyć, że sukcesy bohatera nie następują dzięki magicznym zdarzeniom tylko dzięki racjonalnemu dochodzeniu do konstruktywnych rozwiązań. Dziecko poznaje smak prawdziwej przyjaźni i wsparcia ze strony innych bajkowych postaci. Ukazują mu się również pozytywne wzorce do naśladowania. Wszystkie te zabiegi mogą przywrócić dziecku wiarę i optymizm.
Elementy bajki terapeutycznej:
Teraz, gdy już wiemy, jaki rodzaj bajki będziemy pisać, warto skupić się na „produktach”, czyli elementach, które powinny w niej wystąpić, aby miała aspekt terapeutyczny. Według Marii Molickiej przy pisaniu bajki terapeutycznej należy zwrócić szczególną uwagę na: główny temat, głównego bohatera, wprowadzane postaci oraz tło wydarzeń.
Główny temat – będzie to problem, z jakim boryka się dziecko, dla którego piszemy tę bajkę i wszystko, co z tym problemem jest związane np. myśli, emocje, zachowania. Skupimy się wtedy na przezwyciężaniu problemów i trudnych emocji głównego bohatera.
Główny bohater – jest postacią znajdującą się w trudnej sytuacji, przeżywającą lęk, złość, smutek, wstyd, itp. To właśnie jemy „przypisujemy” problemy odbiorcy naszej bajki. Głównym bohaterem może być dziecko, zwierzątko, przedmiot, zabawka, itp. Czytelnik ma się z nim zidentyfikować, dlatego bardzo istotne jest to, aby główny bohater nie był doskonały. Równie istotne jest, aby nazbyt nie upodabniać głównego bohatera do dziecka, dla którego jest przeznaczona bajka, to było by zbyt dosadne i oczywiste.
Wprowadzane postaci – ich główna funkcja polega na dawaniu wsparcia. Pomagają również znaleźć sposób na przezwyciężenie lęku i trudności głównego bohatera tak, aby odniósł sukces. Mają pokazać mu moc pozytywnego myślenia. Dzięki nim główny bohater nabywa nowe umiejętności prowadzące go do zmiany w przeżywaniu oraz reagowaniu.
Tło wydarzeń - akcja powinna rozgrywać się w dobrze znanym dziecku miejscu, co ma pomóc w naśladownictwie, identyfikacji oraz zwiększyć poczucie bezpieczeństwa. Warto, aby akcja toczyła się w realnym świecie. Zakończenie historii powinno być pogodne, optymistyczne oraz dające nadzieje. Taki „happy end” jest dla dziecka bardzo ważny. Pozwala mu utrzymać wiarę w zwycięstwo dobra i przywraca równowagę emocjonalną po przeżyciach, jakich dostarczyła mu bajka.
Oprawa literacka:
Nie można również zapominać o dobrym „doprawieniu”, czyli o tym, że bajka powinna być ciekawa, wciągająca, napisana zgodnie z regułami gramatycznymi i stylistycznymi. Jeszcze dobra wiadomość dla początkujących – nie musi być pisana wierszem tak jak bajka w tradycyjnym rozumieniu.
Sposób podania:
Gdy już wiemy, co i z czego przyrządzimy pozostaje nam już tylko przemyślenie kwestii podania naszego „dzieła”. Sposobów podania może być, co najmniej kilka. Zacznę od tych bardziej tradycyjnych. Możemy naszą bajkę przeczytać dziecku. Warto w tym sposobie „podania” zwrócić uwagę na dodatkową korzyść, jaką jest nawiązywanie więzi z osobą czytająca. Kolejną możliwością jest podsunięcie dziecku bajki do przeczytania samemu. Bajkę taką można również odegrać z podziałem na role. W tym przypadku występuje szereg dodatkowych korzyści takich jak większe zaangażowanie emocjonalne, większą aktywność, głębsze doświadczanie - wcielenie się w głównego bohatera pozwala na niemal, rzeczywiste przeżycie zdarzeń, wypróbowanie nowych sposobów reagowania, itp. Do naszej bajki dziecko może również narysować ilustracje, co pozwoli mu wyrazić swoje przeżycia. My sami nie powinniśmy ilustrować bajki, ponieważ moglibyśmy zbyt dużo zasugerować i w związku z tym ograniczyć możliwość identyfikacji. Na zakończenie chciałabym jeszcze zwrócić uwagę na to, że chociaż bajka terapeutyczna jest przeznaczona głównie dla dzieci w wieku od 4 do 9 lat, myślę jednak, że profity z niej mogą czerpać również starsze dzieci.
Źródło: http://www.osrodekrozwojuosobistego.pl/jakpomoc.pdf
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz